معماری در ایران
معماری در ایران
معماری در ایرا ن بیش از 6000 سال ممتد دارد ،دست کم از 5000 سال پیش از میلاد تا به امروز ،نمونه های ویژه ان در قلمرویپهناوری در سوریه تا شمال هند و مرزهای چین ،از قفقاز تا زنگبار گسترده شده است . گوناگونی بناهای ایرانی از کلبه های دهقانی ،چایخانه ها و آلاچیقها است تا زیباترین و با شکوه ترین بناهایی که تا کنون جهان به خود دیده (بی آنکه از پلهای نیرومند نیرومند واعجاب انگیز نامی برده باشیم )در طی تاریخ طولانی خود ،دارای خصوصیت ویژه ،سادگی و اصالت طرحها ،توام باآرایشی پر مایه بوده است .
معماری بنای یادبود ایرانی در مفهوم و مقصود در درجه اول جنبه مذهبی داشت و در آغاز دارای خصوصیت نیایشی و جادویی بود .نیروی متحرک رهنما و متشکل کننده ،سمولیسم آسمانی بود که به وسیله آن بشر با قدرتهای خدایی ارتباط یافته و در آنها شرکت داده شده بود .این عقیده که در حقیقت در تمام آسیا وجود داشت و حتی تا عصر حاضر ادامه یافته ،نه تنها موجب وحدت و دوام معماری ایرانی شده بلکه نخستین منشاء خصوصیت عاطفی آن نیز بود . مصالح ساختمانی موجود ،عامل طرحهای عمده بود .خاک رس که در نقاط مختلف کاملاًدر دسترس قرار داشت موجب پیدایش و تکامل گل فشرده و خشک شده در آفتاب یا خشت گردید و در نتیجه ابتدایی ترین شیوه ساختمانی توسعه یافت . این شیوه که در ایران از دوران باستان بکار رفت هرگز کاملاًمتروک نشده است .و فوراًبه خاک چسبیده در اختلاط با ملاط آهکیمحکم نیز موجب تسهیل پیدایش و تکامل اجر شد . نخستین اجرها ،اگر چه فقط در آفتاب خشک شده بود ،مصالح ساختمانی قابل دوامی را به وجود آورده بود و در ساختمانذ بناهای مهمی از آنها بهره برداری شد . در بناهای یاد بود هخامنشیان و ساختمان پلها و زیرر سازیها ،برای اطمینان بیشتر از استحکام ،سنگ و چوب نیز بکار برده می شد . اما در دوران پارتها و ساسانیان سنگ کاری و استفاده از قلوه سنگ بیشتر متداول بوده است . سنگ کاری از به کاربردن آجر سریع تر و آسان تر است . بنای آجری از طرح مشخص ،سختی و قدرت تحمل بنای سنگی بی بهره است ،اما در عوض قرار گرفتن حجمهای بزرگ خوش طرح رابر روی یکدیگر امکان پذیر می سازد و سطح وسیع و مشخص آن آماده تزیین است ،در حالی که آرایش بر روی سنگ نامناسب و حتی غیر ممکن خواهد بود .همراه با تغییر مصالح ،فن ساختمان نیز دگرگون شد .دامنه این دگرگونی از بناهای محقر وسست تا ساختمانهایی باشکوه چون آرامگاه الجایتو ،گنبد شمالی مسجد جامع اصفهان و برخی از طاقهای پردوام و باشکوهرا شامل می شود .
